در این مقاله به مقوله جنگل زدایی در ایران می پردازیم. برای شروع به آخرین نتایج علمی در زمینه انقراض گونه های گیاهی در جهان می پردازیم.
 همین حالا به جامعه حامیان حیوانات و طبیعت «مای ملو» بپیوندید و ما را در این مسیر زیبا همراهی کنید. برای شروع اینجا کلیک کنید.

انقراض گونه های گیاهی در جهان

براساس یک ارزیابی تازه، دست کم 30 درصد گونه های درختی در حیات وحش با خطر انقراض روبرو هستند.

این طیفی از بلوط ها و مگنولیا تا درختان نواحی گرمسیری که برای تولید الوار قطع می شود را در بر می گیرد. کارشناسان می گویند 17500 گونه درختی در معرض خطر هستند که دو برابر شمار گونه های در معرض خطر پستانداران، پرندگان، دوزیستان و خزندگان با هم است.

درحالی که تهدیدهایی مثل جنگل زدایی، تولید الوار و تغییر اقلیم ادامه دارد، گروه های حفاظت از محیط زیست خواستار گسترش فوری تلاش های حفاظتی هستند.

دکتر مالین ریوِرز از موسسه حفاظت بین المللی باغ های گیاهشناسی کی یو در لندن می گوید: "تقریبا 60 هزار گونه درختی در سیاره ما وجود دارد و برای اولین بار می دانیم که کدام یک از این گونه ها نیازمند اقدام حفاظتی هستند.". سارا اولدفیلد از روسای "گروه تخصصی درختان جهان" از انجمن بین المللی حفاظت از طبیعت می افزاید که برای داشتن جهانی سالم، نیازمند تنوع گونه های درختی هستیم. "هر گونه ی درختی نقش منحصر به فردی در اکولوژی بازی می کند. درحالی که 30 درصد گونه های درختی جهان با خطر انقراض روبرو هستند، باید تلاش های حفاظتی را فورا در ابعاد وسیع اجرا کنیم."

این گزارش، تحت عنوان "وضعیت درختان جهان"، نتیجه گیری می کند که حداقل 30 درصد از 60 هزار گونه شناخته شده درختی با خطر انقراض روبرو هستند. حدود 142 گونه هم اکنون منقرض شده اند، درحالی که 442 گونه درست در لبه پرتگاه انقراض قرار دارند به طوری که از هر کدام آنها کمتر از 50 درخت باقی ماند. 

بزرگترین تهدید برای درختان در جهان به ترتیب جنگل زدایی برای کشت (29 درصد)، برای برداشت چوب (27 درصد)، برای دامداری (14 درصد)، برای توسعه (13 درصد) و در اثر آتش سوزی (13 درصد) است.

جنگل زدایی در ایران

در حالی که رسانه های ایران پر است از اخبار مرتبط با خشکسالی و سیل، موضوع محیط زیستی مهم دیگری نادیده گرفته شدن است، جنگل زدایی. بین سالهای 1318و 1391 وسعت زمین به جریب جنگل های ایران از 19 میلیون جریب به 14.4 میلیون و به 10.7 میلیون در سال 1394 و در نهایت به 1.8 میلیون جریب در سال 1400 رسیده است. 

با این روند ما هیچ جنگلی در 75 سال آینده نخواهیم داشت

زاهد شاکری، استادیار اکولوژی جنگل ها در دانشگاه کردستان می گوید: "اگر شما نسبت جنگل های ایران به کل زمین آن را در نظر بگیرید، مشکل خود را نمایان می کند." از آنجا که ایران در یک منطقه خشک قرار دارد، جنگل ها و سایر انواع پوشش گیاهی نقش مهمی در جنبه های مختلف زندگ، اجتماعی، اکولوژیکی و اقتصادی کشور دارند. اکثر جنگلها در خاکهای حاصلخیز واقع شده اند، بنابراین به طور سنتی، تقاضا برای تغییر کاربری زمین به کشاورزی زیاد است. امروزه بسیاری از زمین های جنگلی اطراف شهرها به مناطق مسکونی، تجاری یا صنعتی تبدیل شدند. "

بهبود مدیریت زمین و احیای مجدد جنگل ها در صورت امکان، تاثیر به سزایی در کاهش سیل در بلند مدت خواهد داشت." "البته، این امر نیاز به سرمایه گذاری دارد و زمان زیادی طول می کشد تا درختان رشد کنند، اما آنها جایگزین طبیعی تر و ارزان تری را برای سایر راه حل های روی میز، مانند سدهای بزرگ ارایه می دهند. یک جنگل سالم می تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند."

براساس خبرگزاری مهر در سال 1395 گزارش داد که پنجاه هزار هکتار از جنگل های ایران در هر دقیقه دچار خسارت یا تخریب شده اند. این به بهترین نحو، گستردگی مشکل را نشان می دهد.

عوامل متعددی بر جنگل زدایی در ایران دامن زده است، برخی از آنها ناشی از تلاش انقلابی دولتمردان برای توسعه اقتصادی است، برخی دیگر خارج از کنترل مقامات ایرانی است. به عنوان مثال عواملی چون ساخت و سازهای گسترده، قطع درختان، چرای بی رویه و آتش سوزی های ناشی از تغییرات آب و هوایی در جنگل زدایی در ایران نقش به سزایی دارند. میراث تحریم های اقتصادی علیه ایران نیز بر این موارد افزوده شده است. 

نغمه مبارغایی، دانشیار برنامه ریزی محیط زیست یادآور می شود: "ما برخی از جنگل های غربی خود را در کوه های زاگرس در جنگ بین ایران و عراق و همچنین جنگل های خزر را به دلیل گردشگری بی رویه، تغییر کاربری اراضی و سوء مدیریت  از دست دادیم." 

جنگل زدایی در ایران با توجه به توانایی جنگل ها برای ذخیره آبی، جلوگیری از سیلاب های فاجعه بار و ذخیره آب برای مصارف انسانی، مشکلات بسیاری را ایجاد کرده است. 

امیر آقاکوچک ، استاد مهندسی عمران و محیط زیست و علوم سیستم زمین در دانشگاه کالیفرنیا می گوید: "در شمال و شمال شرق، به ویژه در گلستان، جنگل زدایی مدتی است که ادامه دارد." این جنگل زدایی مطمیناً در وقوع سیل در سالهای گذشته نقش داشته است و مشکل در ایران در حال گسترش است. "

بطور کلی در حال حاضر، استراتژی ایران، حفاظت از جنگل ها در برابر کشاورزی افسار گسیخته، چرا، برداشت و تغییرات کاربری اراضی در مقیاس کوچک است ، اما هیچ استراتژی جامعی برای جنگل زدایی در مقیاس بزرگ وجود ندارد. 

ایران باید با فساد سطح بالا بخصوص در زمینه تغییر کاربری زمین ها مبارزه کند. 

استفاده از دانش تخصصی هنگام طراحی برنامه های توسعه در اکوسیستم های جنگلی؛ افزایش آگاهی ایرانیان از جنگل زدایی و پیامدهای آن، به ویژه از طریق رسانه های اجتماعی و تلاش در جهت حفاظت از زمین های حاصل خیر می بایست در برنامه های جامع مبارزه با جنگل زدایی قرار داده شوند.

در حالی که تحریم ها و تنش های گسترده تر با ایالات متحده احتمالاً مانع از سرمایه گذاری ایران در حفاظت از محیط زیست و به ویژه جنگل کاری و احیای مجدد جنگل ها شده است، احیای محیط زیست ایران مستلزم یک سیاست بلند پروازانه زیست محیطی است. ایران می تواند حداقل از جامعه بین المللی انتظار کمک داشته باشد. برنامه توسعه ملل متحد در حال حاضر از احیای جنگل در استان گلستان حمایت می کند.

منبع: قسمت اول این مقاله از مقاله ای در بی بی سی فارسی اقتباس شده است [لینک].