روز 11 اردیبهشت، سه توله از یک ماده یوزپلنگ آسیایی به نام "ایران" به روشی که آن را "سزارین صحرایی" نامیدند به دنیا آمدند. سه روز بعد از تولد، مرگ یکی از توله ها، امیدها را به نگرانی تبدیل کرد.
حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت در مصاحبه با صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران، از "خطاهایی" که صورت گرفته صحبت کرده و علت آن را "نداشتن دانش و تجربه" لازم عنوان کرده است. او در مصاحبه خود که چهارشنبه 28 اردیبهشت از تلویزیون ایران پخش شد، گفت که در ایران "تجربه و دانش کافی برای درمان یوزپلنگ را ندارند" و قرار بوده که از اواسط هفته آینده "دامپزشکان" خارجی به ایران سفر کنند و کار معاینه و درمان توله یوزها و مادرشان را انجام دهند. جنسیت توله یوزپلنگ ها ابتدا ماده اعلام شد اما چند روز بعد اعلام شد که تشخیص اولیه اشتباه بوده و توله یوزها "هر سه نر هستند."
از بدو تولد، ایران حاضر به شیر دادن به توله های خود نشد.
تغذیه توله یوزها با "شیر بدون کیفیت"
پس از مرگ اولین توله یوز، مسیولان ایرانی صبح روز سه شنبه 27 اردیبهشت متوجه می شود که یکی از دو توله یوز باقیمانده "مشکل دفع مدفوع" دارد. پس از آن یک "دامپزشک دام کوچک" از دانشکده دامپزشکی سمنان به مرکز تکثیر یوزپلنگ در پارک ملی توران می رود و پس از معاینه توله ها قرار می شود برای سونوگرافی و اقدامات درمانی به سمنان منتقل شوند. به گفته این مقام سازمان محیط زیست یکی از دو توله به جا مانده در مسیر تلف می شود. بر اساس گفته های معاون سازمان محیط زیست، کالبد شکافی که روی توله تلف شده انجام شده نشان می دهد که حیوان از "یبوست" شدید رنج می برده و به دلیل وجود لخته های شیر مصرف شده، فرضیه اولیه دامپزشکان سازمان محیط زیست ایران این است که نوع شیری که برای تغذیه این توله ها، "کیفیت مناسبی" نداشته است.
آقای اکبری با ابراز تاسف گفت که در ایران "شیر باکیفیت" برای یوزپلنگ ندارند و از یک نمونه شیر خارجی استفاده می شده است. او افزود: "برخی معتقد بودند که این نوع شیر نباید طولانی مدت استفاده و شیر خارجی دیگری باید جایگزین می شد، شیر های خارجی و واکسن های لازم به سبب تحریم کشور ما بطور مستقیم قابل خرید نیستند و باید با واسطه و شرایط خاص تامین شوند.". بر اساس اظهارات آقای اکبری "سومین توله هم از همین شیر تغذیه کرده و آسیب دیده است."
آیا "سزارین صحرایی ایران" اقدام درستی بود؟
حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت در مصاحبه خود با پذیرش اشتباهات سازمان حفاظت محیط زیست، این خطاها را به دلیل نداشتن تجربه حرفه ای نگهداری و تیمار یوز خواند و افزود که "سزارین یوزپلنگ مادر پیش بینی نشده بود." مساله سزارین این ماده یوزپلنگ هم با انتقادهایی رو به رو شد. برخی کارشناسان این سوالات را مطرح کردند که علت سزارین صحرایی با امکانات محدود چه بوده است و بر سر ایران و امکان بارداری مجدد این حیوان چه خواهد آمد؟ حتی پیام محبی، دامپزشک و رییس بیمارستان دامپزشکی ایران در گفتگو با خبرآنلاین گفته بود: "از دلایل مهم مرگ این توله ها زایمان سزارین است.". او گفته بود که جزییات زیادی درباره اینکه چطور تصمیم گرفته شد ایران زایمان سزارین داشته باشد، ندارد اما "وقتی روند طبیعی زایمان به هر دلیلی مختل می شود، حیوان بچه ها را پس می زند و در نهایت نمی توان امیدی به زنده مانده بچه ها داشت.". این کارشناس دامپزشکی از "برکناری افراد باسابقه و تجربه" در زمینه نگهداری از یوزپلنگ انتقاد کرده بود و گفته بود: " مدیرکل حیات وحش استان سمنان که در تغییرات سازمان، از سمت خود برکنار شده، دیگر دسترسی به سایت نگهداری یوزپلنگ ها نداشت، این یعنی ما به کار گروهی اعتقادی نداریم و به راحتی کسانی که تجربه و سابقه دارند، حذف می کنیم."
کاوه فیض اللهی، روزنامه نگار علم، مترجم و جانورشناس در توییتی نوشت: "گفته می شود که سزارین غیرضروری "ایران" (یوز ماده اسیر و تنها ماده ایرانی یوز موجود در حال حاضر) که با 3 برش انجام شده به احتمال زیاد موجب نازایی دایمی می شود.". او در ادامه نوشت: "توله ها نیز در اثر اشتباهات پیش پاافتادهٔ کارشناسان خودمتخصص پندار تلف شدند؛ کسانی که نه تجربه ای در این کار را دارند نه توانایی مطالعه منابع تخصصی و بهره گیری از نیم قرن دانش مکتوب جهانی را و نه حتا توانایی کمک گرفتن از متخصصان بین المللی با نوشتن یک ایمیل.". اما در مقابل حمید قاسم زاده نوا، دانشیار گروه مامایی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران از تصمیم بهرنگ اکرامی، درباره سزارین یوز ماده (یعنی ایران) دفاع کرد.
او به روزنامه اعتماد گفت: "حیوان در زمان مقرر سزارین شد، چون 95 روز از طول دوره آبستنی حیوان گذشته بود و لذا توله ها نارس نبودند. معتقدم که با توجه به دلایل فوق عمل سزارین می بایست انجام می شده و در غیر این صورت جان مادر و توله ها به مخاطره می افتاد.". بهرنگ اکرامی, دامپزشک و جراح یوزپلنگ های پارک ملی توران هم در صفحه اینستاگرام این مساله را که "سزارین بدون دستکش و لمس توله ها توسط انسان علت نپذیرفتن آنها توسط مادر بوده" را رد کرد. بهرنگ اکرامی، تصاویری را از لحظه به دنیا آمدن یوزها منتشر کرد که نشان می داد یوزپلنگ ها "از همان ابتدا با دستکش لمس شده اند."
درباره ایران و فیروز چه می دانیم؟
این سه توله حاصل جفت گیری "ایران و "فیروز" بودند. ایران یوزپلنگ ماده ایست که در سال 1396 در حالی که 8 ماه داشت از قاچاقچیان در تهران گرفته شد و ابتدا به پارک پردیسان منتقل شد. در آنجا در کنار کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ دیگر نگهداری شد تا اینکه اواسط فروردین سال 1399 از پارک پردیسان تهران به پارک ملی توران در شهرستان شاهرود استان سمنان منتقل شد. فیروز هم یوزپلنگ نر حدود 12 ساله است که در سال 1391 در منطقه توران شناسایی شده بود. از اوایل سال 1400 برای زنده گیری این یوز اقدام شد. اقدامی که با انتقاد گروهی از فعالان و کارشناسان حیات وحش رو به رو شد. پیشتر امیر عبدوس، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان با بیان اینکه 6 ماه تمام محل هایی که یوزهای نر علامت گذاری می کردند، مورد پایش قرار گرفت، گفته بود که فیروز را "با استفاده از تله های خاص که استاندارد جهانی دارد و مجهز به حس گرها و گیرنده و فرستنده های رادیویی هستند" گرفتند. او توضیح داده بوده: "کل فراینده زنده گیری از زمان نصب تا به تله افتادن سه ساعت طول کشید و بعد از 10 دقیقه یوز بی هوش و بلافاصله به سایت منتقل شد.". نوید زمانی، استاد دانشگاه کردستان یکی از مخالفان زنده گیری فیروز است. او در گفتگویی با روزنامه اعتماد گفته بود: "چرا فیروز که می توانست در طبیعت با چندین یوز ماده جفت گیری کند، مخفیانه زنده گیری کردند؟ بماند که از روش و وسایل زنده گیری مستنداتی ارایه نشده اما امیدواریم که طی عملیات زنده گیری مخفیانه، یوز یا یوزهای دیگری کشته نشده باشند.". او همچنین درباره سرنوشت فیروز، این یوزپلنگ نر که به اسارت گرفته شده، ابراز نگرانی کرده است.
یوزپلنگ آسیایی چه ویژگی هایی دارد؟
یوزپلنگ از خانواده گربه سانان به شمار می آید که به دلیل داشتن دست و پایی بلند، بدنی کشیده و باریک و سینه ای فراخ تا حدود زیادی به سگ های تازی شبیه است. رنگ بدن یوز نخودی است و خال های ریز و درشتی آن را پوشانده است. بسیاری از مردم یوز را با پلنگ اشتباه می گیرند، اما تفاوت بارز این دو گونه در شکل خال هایشان است. در یوز خال ها توپر و گرد است، در حالی که خال های پلنگ درشت و توخالی و گل مانند است. وجود نوار سیاه رنگی که از گوشه چشم یوز تا دهان امتداد یافته و به "خط اشک" معروف است نیز از مشخصات بارز یوز به شمار می اید. یوز سر کوچکی دارد و چشمانش برای بهتر دیدن از پشت بوته ها، نسبتا بالا قرار گرفته اند. همچنین یوز می تواند با سرعت 110 کیلومتر در ساعت 500 متر بدود. یوزپلنگ آسیایی در طبیعت حدود 12 سال زندگی می کند. یوز ماده می تواند یک تا هشت مرتبه بین سه تا چهار نوزاد به دنیا بیاورد. نوزاد یوز تا 20 ماهگی باید در کنار مادر باشد تا نحوه شکار و گرفتن طعمه را آموزش ببیند.
تلاش های جهانی برای حفظ گونه در حال انقراض و فعالان محیط زیست زندانی در ایران
حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، که نسل آن در معرض خطر انقراض قرار دارد، از پروژه هایی بود که از سال 2001 با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل و سازمان حفاظت از محیط زیست ایران آغاز شد. هومن جوکار، فعال محیط زیست و مدیر پروژه حفاظت از یوز آسیایی، در سال 1396 به همراه همسر و چند تن دیگر از فعالان محیط زیست در ایران بازداشت شدند. این افراد با اتهامات امنیتی به زندان محکوم شدند. نصب دوربین هایی برای شمارش تعداد یوزهای ایرانی در زیستگاه هایشان در مناطق مختلف ایران از جمله اقدامات آقای جوکار و همکارانش بود. دوربین های تله ای نوعی از دوربین های اتوماتیک هستند که با عبور حیوان از جلوی چشمی دوربین، فاصله ای 15 متری را عکس می گیرند. آقای جوکار، یک سال پیش از بازداشت در مصاحبه ای با روزنامه همشهری، از نصب 80 دوربین در 10 زیستگاه یوزپلنگ ایرانی خبر داده بود و آمار این حیوان را حدود 50 قلاده ذکر کرده بود. آقای جوکار همچنین از بنیانگذاران انجمن یوزپلنگ ایرانی بود.
نصب گردنبندهای ردیاب روی یوز آسیایی که 15 سال پیش در ایران به صورت عملی شروع شده بود، از دیگر پروژه های نگهداری و محافظت از یوزپلنگ آسیایی در ایران است که به وسیله سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر برنامه توسعه سازمان ملل (یو ان دی پی) در ایران و پروژه حفاظت از یوز آسیایی در ایران انجام شد. اطلاعات این گردنبندها درباره حیوان توسط امواج (یو.اچ.اف) به دستگاهی زمینی منتقل می شود و از کل این اطلاعات، می توان به رفتارشناسی این حیوان پی برد. آقای جوکار از مدیران این پروژه بود. در حال حاضر آمار دقیقی از تعداد یوزهای آسیایی در ایران وجود ندارد. پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در ایران، دو سال پیش دوباره از سرگرفته شد "اما بدون دوربین تله ای و بدون آمارگیری."
این مطلب با کمترین تغییرات از بی بی سی فارسی اقتباس شده است [
لینک]
